Bensiz Hayatım (My life without me,2003)

 Isabel Coixet’in Nanci Kincaid’in kitabından uyarlanan hikayesi yaşamın en temel öğesi olan hissediş ile ilgili betimlemelerle başlar. Yağmurun altında ıslanan Ann’nın duygularını ve yaşama dair en temel şey olan doğa ile teması öğreniriz giriş sahnesinde. Filmin baş karakteri Ann’ı yönetmen Coixet’in bir başka filminde de (The Secret Life of Words, 2005) birlikte çalıştığı Sarah Polley canlandırıyor. Polley’in rolün hakkını verdiğini ve yönetmenin yerinde tercihini söylemek gerek. İri gözleri, ince yüzü ve donuk bakışlarıyla Polley bizi adeta ölüme çağrıyor film boyunca.

Birkaç ay sonra öleceğini öğrenen bir kadının hayatına konuk oluyoruz. Film ölüm-yaşam ikiliği üzerine düşündürüyor.  Ayrıca bu ikilik mümkün olduğu kadar en uç noktalarda duran karşıtlıklarla verilmeye çalışılmış. Öleceğini öğrenen kişinin oldukça genç olması, tüm vücut hücrelerinin yaşamaya kodlandığı bir insanın ölecek olması farklı bir ironi oluştururken; Ann’nın hastaneye hamile olduğunu düşünerek gidip öleceğini öğrenmesi de karşıtlıkları besleyerek müthiş bir tezatlıkla ruhlarımızı sarsıyor. Ann’nın deyimiyle ‘tüm hayatınızın bir düş olduğu ve bu düşten şimdi uyandığınız hissiyle’ filmi izliyor, hikayeye dahil oluyorsunuz. Çünkü hakikatte tüm insanlar uykudadır ve ölümle uyanırlar.

Ann ölümle uyandığında, Descartes’in tabiriyle “Düşünüyorum, o halde varım!” kaidesi mucibince insan olmanın en basit ve temel ilkesi olan düşünmekten mahrum bir hayat yaşadığına kanaat getirir. Hatta nasıl düşüneceğini dahi bilemez, hiç pratik yapmamıştır ki! Ölüm Ann’nın kendisi hakkındaki farkındalığını artırır, çünkü ölüm bireyseldir, bireycidir. Tek başınıza ölürsünüz ve bu dünyadaki yaşanmışlığın muhasebesini yine tek başınıza verirsiniz. Hatta ölmeden önce yapması gereken şeyler listesine eşini incitecek bir iş olsa dahi, sırf kendisi için başka erkeklerle beraber olmayı da yazar. Baş karakter düşündüğümüz gibi idealist ve fedakar bir portre çizmez böylelikle. Böylesi insana daha yakın değil midir? Hatasıyla doğrusuyla insan, insan olmaz mı? Bir yandan kendisinden sonra, ailesinin yaşamına yön verirken diğer yandan ömrü boyunca yapamadığı ve merak duyduğu duyguları tatmanın peşine düşer. Ve ölümün zıttı ve aynı zamanda kardeşi olan bir duyguyu tadar: aşkı…

Film hem duyguların coştuğu, hem de sorgulamaların doruğa çıktığı sahnelerle bezilidir. Kızlarının 18 yaşlarına kadar ki tüm doğum günleri için kayıt yapan Ann’ı gördüğümüzde duygulanırken, kustuğu sahnede arkadaşına itiraf ettiği sorgulamaları hayatın gerçekleri üzerinde bizi bir kez daha düşünmeye iter.  Öleceğini öğrenmenden önce “Normal insan diye bir şey yoktur” derken zamanla nasıl normalin dışına çıktığını görürüz. Normal insan, standart ve vasat insan yahut da Gasset’in deyimiyle kütleinsanıdır. Hayatın akışının sürüklediği ve bu akış karşısında durmamış, duramamış, durup bir an olsun düşünememiş olan insan. Ann ölümle yüzleştiğinde insanların yaşadığı yapay hayatı da fark eder. Kendisinin de daha önce bu yapaylığın bir piyonu olduğunu da. Sorgulamalar kalabalıkların arasında verilir filmde. En önemlisi de süpermarketteki düşündükleridir. Marketler kapitalizmin en alt tabakadaki insana dahi ulaşabildiği şubeleridir. Müzikalvari bir havada verilen sahne insanın nasıl da tatlı bir şekilde akan bir atmosferde sezdirilmeden sömürüldüğüne işaret eder. Marketteki tasarımlardan, müziklere kadar her şey ‘beni al’ demektedir. İhtiyaç olup olmadığı umursanmaz, önemli olan satıştır. Müşteriler de, çalışanlar da bu müzikalde ancak birer piyondurlar. Ann sahne dışına çıktığında tüm oyunu fark edebilmiştir. Ve şöyle der: “ Kimse bir süpermarkette ölümü düşünmez”

Karşıtlıklarla verilen ölüm metaforu üzerinde dönen film aslında ölüme hazırlanmayı değil de, daha iyi yaşamayı öneriyor. Bunu da Ann karakterinin yapması gerekenleri fark edip, hızlandırılmış çabasıyla gösteriyor. Ölmeden önce ölmeyi işaret edip, daha iyi ve dolu yaşamanın değerine vakıf kılıyor ve aslında yaşamak sandığımız donuk ve durağan hayatlarımızın yapaylığını sergiliyor.