Deliler Diyarından Bir ”Guguk Kuşu” Geçti

 Ken Kesey’in 1962 de yazdığı, Çek yönetmen Milos Forman’ın 1975 de üzerine film çektiği klasikleşmiş eser, One Flew Over the Cuchoo’s Nest / Guguk Kuşu. Jack Nicholson’un başrolünde oynadığı 9 Oscar’a aday olup 5 Oscar ödülü alma başarısı göstermiş olan bu eser var olan sisteme dayanamayıp karşı çıkmanın bedelini ödeyen McMurphy’i, herkesin sağır ve dilsiz olarak bildiği Kızılderili şefi Bromden’in dilinden anlatır, Guguk Kuşu. İsim çevirisiyle de tartışma odağına oturan bu filmin içinde tek kelime guguk kuşu geçmemesine rağmen kurtuluşu var olan hastane sistemine kapak atmak ve sonrasında buradan kaçıp özgürlüğüne kavuşmayı amaçlayan McMurphy’in hikâyesini konu edinmesi nedeniyle guguk kuşu imajı çizer. Bildiğiniz üzere guguk kuşları kendileri yapmadıkları bir yuvaya yavrularını bırakırlar, burada doğmamış olmasına rağmen guguk kuşu o yuvayı evi var sayar ve büyüyünce diğer kardeşlerini öldürüp yuvayı terk eder.  Filmde de deli taklidi yapan Bromden ve McMurphy guguk kuşları gibi deli hastanesindeki delilerin arasına sızarlar. Guguk kuşlarının yuvayı terk ederken diğer kardeşlerini öldürdüğü gibi Bromden’de doktorlar tarafından lobotomi uygulanan McMurphy’i yastıkla boğarak hastaneden kaçar. İşte bu nedenledir ki filmin orijinal isminin çevirisi ‘’deliler diyarından biri geçti’’ olmasına rağmen ‘’Guguk Kuşu’’ olarak anılır. 

 

Filmde, aslında akıl hasta olmayan, sadece fazla hassas ve zayıf olan kişilerin genellikle dışarıya uyum sağlayamayıp hastanede kalmayı tercih ettikleri bir ortama giren McMurphy, o zamana dek var olan sisteme karşı gelişi açıkça ifade edilir.  Psikiyatri dünyasına ve iktidar anlayışına karşı çıkan McMurphy, var olan sistemin ortamın ortasına düşmüş guguk kuşunu andırır ve her baş kaldırışında da hastane hemşiresi Racthed tarafından bastırılmaya çalışılır. Filmde göze çarpan en önemli unsurlardan bazıları: hastalar ile hastane görevlileri arasındaki cam bölme ( iktidar sahipleri ile bastırılmış olanlar arasındaki ayrım), hastaların ve McMurphy’in kumar oynadıklarında yaptıkları karışıklık üzerine hemşire Racthed’in ilaç vakti beyler uyarısı ( bireylerin baş kaldırmadan iktidar sahipleri tarafından susturulması ve zararsız hale getirilmesi), McMurphy’in hastalarla bahse girip mermer bölmeyi kaldırıp camı kırmak isteyip başaramaması üzerine ‘’lanet olsun ben en azından denedim demesi (bastırılmış sistem içindeki bazı kişilerin başkaldırışlarına diğer uyutulan kişilerin seyirci kalması) ve son olarak son isyanı üzerine lobotomi tedavisi uygulanarak etkisiz hale getirilen McMurphy (iktidara baş kaldıranların susturulması ve etkisiz hale getirilmesi) sahneleri unutulmayacak önemdedir. Bu sahneler filmi basit bir eser olmaktan çıkarıp var olan sisteme ‘hayır’ demeyi vurgulayan niteliğe bürümüştür. Filmde hastaların ilaç ve psikiyatri tedavisi ile özgürleştirildiğine ve kendini iyi hissetmesi sağlandığı vurgusunu yapan hastane yönetiminin bu fikrine karşıt olarak hastaların kendilerini en özgür ve kendileri gibi hissettikleri sahne hastaneden kaçtıkları sahne olarak yansır.

 

Akıllı, deli, iktidar, otorite, tedavi, sistem, yalıtım, farklılık, baş kaldırış, özgürlük temalarına değinen Guguk Kuşu, bize film boyunca gülmekle ağlamak arasında ferahlatıcı bir nitelik kazandırıyor.

Sözlerimi M. Foucault’ın sözleri ile noktalayacağım: ‘’İktidar her yerdedir, iktidarın her şeyi kaplamasından değil, her yerden gelmesinden dolayı böyledir. Bu bağlamda iktidar, bir kurum, bir yapı ya da bazılarının baştan sahip olduğu belirli bir güç değil, belli bir toplumda karmaşık bir stratejik duruma verilen addır. Öte yandan, iktidar elde edilen ya da elden kaçırılan bir şey değil, sayısız noktalardan çıkarak, eşitsiz ve hareketli bağlantılar içinde işleyen bir yapıdır. Bu bağlantılar ise, basit bir yasaklama ya da sürdürme rolü olan üstyapı konumunda değildirler, var oldukları her yerde doğrudan üretici rol oynarlar. ( M.Foucault 1993a. 99-100 )

Ve bu iktidara uymak ya da ona karşı çıkmakta bizim elimizde…